Trong văn hóa Ác_là

Ác là là phổ biến trong văn hóa dân gian châu Âu, với nhiều điều mê tín về nó.[4] Nói chung, loài chim này gắn liền với bất hạnh và phiền muộn. Điều này có thể là do xu hướng đã được biết khá rõ của nó trong việc "trộm cắp" các vật thể sáng bóng, cũng như tiếng kêu khàn khàn, ríu rít của nó. Chẳng hạn tại Scotland, ác là gần cửa sổ của nhà là điềm báo trước cái chết còn trong văn hóa dân gian Đức thì ác là được nhìn nhận như là kẻ trộm.

Tuy nhiên, tại Trung Quốc, thay vì là dấu hiệu của sự không may mắn, ác là lại được coi là dấu hiệu của may mắn. Tên của nó trong tiếng Trung (喜鹊: hỉ thước) nghĩa là con chim báo điềm lành.

Tên gọi chim khách

Từ điển Việt–Bồ–La (1651) viết "bò, chim bò các: pega: pica, æ."[5] và "khách, chim khách: pega: pica, æ. bò các, idem."[6] nhưng không thấy đề cập tới tên gọi "ác là" mà chỉ thấy đề cập tên gọi "ác quạ" như sau "ác quạ, cái ác: coruo: coruus, i. ác mỗ, dai ác: os coruos te comão: corui te rodant, maledictum.". Như vậy, tại thời điểm khoảng năm 1650 thì "chim khách" và "bồ các" là các tên gọi khác nhau của cùng một loài chim có tên Latinh là pica.

Đại Nam quấc âm tự vị (1895-1896) đề cập tới tên gọi "ác là" trong mục từ ác (鵶) như sau: "Loại quạ mà nhỏ con, kêu chát tiếng"[7], "chim khách" trong mục từ khách (客) như sau: "Thứ chim đen lông đuôi dài, nhỏ con hơn con tu hú, tục hiểu là chim báo tin có khách tới, cho nên gọi là chim khách, cũng lấy tiếng nó kêu mà đặt tên"[8] và "chim thước" trong mục từ thước (鵲) như sau: "Thước (鵲). Con ác là. Chim thước: id. Ô thước: Quạ quạ, ác là. Giá thước kiều ngưu nữ độ hà (駕鵲橋牛女渡河): Bắc cầu ô cho sao Ngưu sao Nữ qua sông giang hà. Tục nói đêm mồng bảy tháng bảy, quạ đội cầu cho hai vì sao ấy qua lại cùng nhau, lại tháng ấy quạ rụng lông đầu là tại đội cầu (coi chữ tịch)."[9]. Như vậy, ở đây "chim thước", "ô thước", "quạ quạ" và "ác là" là một và gắn với sự tích Ngưu Lang - Chức Nữ, nhưng "chim khách" thì có thể không phải là "ác là". Đại Nam quấc âm tự vị không đề cập tới tên gọi "bồ các".

Việt-Nam Tự-điển (1931) thì định nghĩa ác là, bồ các, chim khách và chim thước như sau:

  • Ác là: Chim bồ các hay chim khách.[10]
  • Bồ các: Một thứ chim, lông đen, có đốm trắng ở ngực.[11]
  • Khách (客). Khách. Tên một loài chim, hình [giống] như chim chèo bẻo, lông đen đuôi dài. Tức là chim thước. Tục thường tin nghe tiếng chim ấy kêu là nhà có khách đến, nên gọi là chim khách.[12]
  • Thước (鵲). Chim khách. Ngoài rèm thước chẳng mách tin (Chinh phụ ngâm).[13]

Như vậy, theo Việt-Nam Tự-điển của hội Khai Trí Tiến Đức thì "chim khách" và "chim thước" là một, trong khi "ác là" là "chim bồ các" hay "chim khách", nhưng không nói rõ "chim bồ các" và "chim khách" có phải là một hay không.

Danh lục chim Việt Nam (1995)[14] và Danh lục các loài chim ở Việt Nam (2009)[15] dùng các tên gọi ác là, ác xắc, bồ các để chỉ Pica pica, nhưng dùng tên chim khách cho loài khác. Cụ thể, tên gọi chim khách dành cho Crypsirina temia[16], còn tên gọi chim khách đuôi cờ cho Temnurus temnurus[17]

Liên quan

Tài liệu tham khảo

WikiPedia: Ác_là http://ibc.hbw.com/ibc/phtml/especie.phtml?idEspec... http://www.ibercajalav.net/img/408_MagpiePpica.pdf http://www.bsc-eoc.org/avibase/avibase.jsp?pg=summ... //dx.doi.org/10.1016%2FS1055-7903(03)00096-4 //dx.doi.org/10.1111%2Fjav.01612 http://www.iucnredlist.org/details/103727048/11230... http://www.jstor.org/view/01426540/ap040003/04a001... http://www.vietnamtudien.org/dnqatv/pic/bd1/b1s4.p... http://www.vietnamtudien.org/dnqatv/pic/bd1/b1s477... http://www.vietnamtudien.org/dnqatv/pic/bd2/b2s428...